Rice cultivation: रायगड जिल्ह्यात जांभळ्या भाताची लागवड: नवा प्रयोग शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर
Rice cultivation: रायगडमध्ये नाविन्यपूर्ण भात लागवडीचा प्रयोग
अलिबाग: जपान, इंडोनेशिया, आणि लेबनॉनमध्ये मोठ्या प्रमाणात पिकवला जाणारा जांभळ्या आणि निळ्या रंगाचा भात आता रायगड जिल्ह्यातही पिकवला जाणार आहे. रायगड जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांकडून यंदा प्रथमच या भाताची लागवड करण्यात आली आहे. प्रायोगिक तत्वावर लागवड करण्यात आली असली तरी शेतकऱ्यांसाठी हे नगदी पिक ठरण्याची शक्यता आहे.
जांभळ्या भाताची जागतिक लागवड
ब्लॅक आणि परपल राईस लागवड Rice cultivation सुरवातीला जपानमध्ये सुरू झाली. नंतर फिलिपिन्स, चीन, थायलँड, आणि बांगलादेशमध्ये या भाताची लागवड होऊ लागली. चीनमध्ये राजघराण्यासाठी या प्रकारच्या भाताची लागवड केली जात असे, त्यास ‘फॉरबिडन राईस’ असे नाव होते. कालांतराने भारताच्या पूर्वेकडील राज्यात या भाताची लागवड सूरू झाली, मुख्यत्वे मणिपूर आणि आसाममध्ये. आता राज्यातही या प्रकारच्या भात लागवडीचे प्रयोग सुरू झाले आहेत.
शेतकऱ्यांना आकर्षक दर
पारंपरिक Rice cultivation तांदळाला खुल्या बाजारात ५० ते ७० रुपये प्रति किलोचा दर मिळतो. परंतु सेंद्रिय पध्दतीने पिकविलेल्या जांभळ्या भाताला ४५० ते ५०० रुपये प्रति किलो दर मिळतो. मागणीच्या तुलनेत या भाताचे उत्पादन कमी असल्याने या तांदळाचे दर चढे राहतात. पंचतारांकीत हॉटेल्समध्ये या तांदळाची मोठी मागणी असते. जापनी, चायनीज आणि थाई पदार्थ बनवताना या तांदळाचा वापर होतो.
स्थानिक शेतकऱ्यांचा पुढाकार
गुळसूंदे येथील शेतकरी मिनेश गाडगीळ यांनी यावर्षी आपल्या शेतात इंडोनेशियातील निळा तांदूळ, थायोमल्ली जास्मिन राईस, आणि लेबनॉन येथील जांभळ्या रंगाच्या भात पिकाची लागवड केली आहे. साधारणपणे ३० ते ४० क्विंटल प्रति एकरी उत्पादन अपेक्षित आहे. मिनेश यांनी गेल्या वर्षी काळ्या आणि तांबड्या रंगाच्या भात लागवडीचा प्रयोग केला होता, ज्यातून चांगले उत्पादन मिळाले होते. तयार झालेले बियाणे त्यांनी इतर शेतकऱ्यांना लागवडीसाठी उपलब्ध करून दिले होते. यावर्षी त्यांनी निळ्या आणि जांभळ्या रंगाच्या भाताची लागवड केली आहे. सेंद्रिय पद्धतीने हे पिक घेतले असून, पाऊस परिस्थिती चांगली असल्याने चांगल्या उत्पादनाची अपेक्षा आहे.
कृषी विभागाचा सहभाग आणि प्रोत्साहन
कोकणात खरीप हंगामात भात पिकाची लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. मात्र, शेतकरी पारंपरिक वाणांना पसंती देतात, ज्यामुळे उत्पादन कमी येते आणि पिकाला चांगला दर मिळत नाही. ही बाब लक्षात घेऊन कृषी विभागाने आत्मा प्रकल्पाअंतर्गत रायगड जिल्ह्यात शेतकऱ्यांना विविध रंगी भात लागवडीला प्रोत्साहन देण्याचे उपक्रम राबविले आहेत. पहिल्या टप्प्यात काळ्या आणि तांबड्या रंगाच्या भात पिकाची लागवड करण्यात आली होती, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचा कल नाविन्यपूर्ण भात पिकाकडे वाढला आहे.
आरोग्यदायी गुणधर्म
रंगीत तांदळाचा “ग्लॅयसेमिक इन्डेक्स” कमी असल्यामुळे मधुमेह रुग्ण तांदळाच्या भाताचा आहारात वापर करू शकतात. या तांदळात फायबर, प्रोटीन, आयर्न, व्हिटॅमिन्स, आणि ॲन्टीऑक्सिडन्ट जास्त प्रमाणात असतात. त्यामुळे एक पुरक आहार म्हणून या तांदळाचा वापर होऊ शकतो.
शेवटची कल्पना
रायगड जिल्ह्यात जांभळ्या आणि निळ्या भाताची लागवड शेतकऱ्यांसाठी नगदी पिक ठरू शकते. रंगीत तांदळाच्या पौष्टिक गुणधर्मांमुळे त्याचे आरोग्यदायी फायदे आहेत. राज्यात या भाताच्या लागवडीचे पुरेसे संशोधन झालेले नसले तरीही शेतकऱ्यांचा हा पुढाकार निश्चितच कौतुकास्पद आहे.
